PODMENU:

NARZĄDY I PODPORY RUCHU

Szkielet kończyn

Kończyna górna (eztremitas superior) składa się z ramienia (część kończyny od stawu ramieniowego do łokcia), przedramienia (część kończyny od łokcia do ręki) i ręki.

Ramię zawiera jedną kość ramienna, przedramię - kość promieniową, czyli promień i kość łokciową, ręka - 27 drobnych kości, o których będzie mowa niżej.

Szkielety górnych kończyn łączą się z klatką piersiową za pomocą pasa barkowego. Pas barkowy' składa się z dwóch łopatek i z dwóch obojczyków.

Łopatka (scapula) jest to płaska trójkątna kość, przylegająca do tylnej powierzchni klatki piersiowej. W poprzek tylnej powierzchni łopatki przebiega grzebień, zakończony wyrostkiem barkowym (acromion). Ten wyrostek łączy się z obojczykiem za pośrednictwem stawu łopatkowo-obojczykowego. Poniżej wyrostka barkowego znajduje się wgłębiona powierzchnia stawowa dla główki kości ramiennej, a obok tej powierzchni - wyrostek kruczy, do którego przyczepiają się mięśnie.

Obojczyk (clavicula) jest kością wydłużoną, wyraźnie zaznaczoną u ludzi chudych. Ta kość, przebiega od mostka do wyrostka barkowego łopatki i łączy mostek za pośrednictwem łopatki I z szkieletem kończyny górnej. Kość ramienna (humerus), tak jak wszystkie kości rurowate, posiada trzon i dwa końce. Górna część kości ramiennej jest zakończona półkolistą główką stawową, łączącą się, z powierzchnią stawową łopatki.

Wąski rowek na kości ramiennej, znajdujący się tuż za główką stawową, nazywa się szyjką anatomiczną Za szyjką anatomiczną wznoszą się dwa guzki (większy i mniejszy), do których przyczepiają się mięśnie. Część kości ramiennej poniżej guzków nosi nazwę szyjki chirurgicznej. W tym miejscu najczęściej zdarzają się złamania kości ramiennej.

Na dolnym końcu kości ramiennej są dwie powierzchnie stawowe: bloczek dla połączenia z kością łokciową, wyniosłość główkowata dla połączenia z kością promieniową. Do dolnego końca kości ramiennej mięśnie przyczepiają się w okolicy kłykcia przyśrodkowego, znajdującego się ponad bloczkiem i kłykcia bocznego, znajdującego się ponad wyniosłością główkowatą stawową.

Szkielet przedramienia składa się z dwóch rurowatych kości: łokciowej (ulna) i promieniowej (radius). Górny rozszerzony koniec kości łokciowej posiada 2 wyrostki: łokciowy i dziobiasty, między którymi jest wcięcie półksiężycowate dla połączenia z bloczkami kości ramiennej (wyrostek łokciowy można namacać). Od dolnego końca kości łokciowej odchodzi wyrostek rylcowaty. Na górnym końcu kości promieniowej znajduje się powierzchnia stawowa dla połączenia z kością ramienną, a na dolnym końcu tej kości - wyrostek rylcowaty i dwie powierzchnie stawowe: jedna dla połączenia z kością łokciową i druga dla połączenia z ręką.

Ręka składa się, z nadgarstka (carpus), śródręcza (metacarpus) i członków palców (digitus - palec), czyli paliczków.

W skład nadgarstka wchodzi osiem drobnych kostek, ułożonych w dwa szeregi, po 4 w każdym szeregu. Kostki nadgarstka, znajdujące się w dolnym szeregu, są połączone z 5 kośćmi rurowatymi śródręcza, które służą za podstawy odpowiednich palców.

Wszystkie palce z wyjątkiem palca dużego składają się z trzech paliczków (phaląnges): podstawowego, środkowego i paznokciowego. Palec duży ma tylko 2 członki palcowe: podstawowy i paznokciowy.

Spośród kości śródręcza 4 kości tworzą szkielet dłoni, a pierwsza kość śródręcza, połączona z palcem dużym, jest odsunięta na bok od pozostałych kości śródręcza. Dzięki temu palec duży można ustawić naprzeciw tych czterech kości, czyli im, przeciwstawić. Subtelne ruchy palców, np. podczas gry na skrzypcach, są możliwe ze względu na półkuliste główki stawowe kości śródręcza, które pozwalają wykonywać ruchy we wszystkich kierunkach.

Staw barkowy (articulatio humeri) odznacza się wielką ruchliwością, ponieważ półkulista główka stawowa kości ramiennej jest trzykrotnie większa od powierzchni stawowej łopatki. Dlatego tak częste są zwichnięcia w stawie barkowym. Osobliwością stawu barkowego jest to, że przechodzi przezeń jedno ze ścięgien mięśnia dwugłowego ramienia, leżąc w rowku międzyguzkowym.

Staw łokciowy (articulatio cubiti) jest stawem złożonym, ponieważ jest utworzony z trzech kości (ramiennej, łokciowej i promieniowej). Staw łokciowy składa się z trzech stawów: ramienno-łokciowego (między kością ramienną i łokciową); ramienno-promieniowego (między kością ramienną i promieniową) i promieniowo-łokciowego (między kością promieniową i łokciową). Te trzy stawy otacza jedna torebka, którą wzmacniają dwa więzadła poboczne (wiązadło boczne i przyśrodkowe) i jedno wiązadło obrączkowate, okrążające główkę kości łokciowej.

Obie kości przedramienia są połączone ze sobą mocną-błoną międzykostną, niepozwalającą na wykonywanie ruchów bocznych. W stawie łokciowym możliwe są ruchy zgięcia i wyprostowania oraz ruchy obrotowe.

Przy maksymalnym ruchu zgięcia w stawie łokciowym wyrostek dziobiasty wchodzi do przedniego dołu nad bloczkiem, a przy maksymalnym ruchu wyprostowywania wyrostek łokciowy wchodzi do tylnego dołu nad bloczkiem.

Ponieważ dolny koniec kości promieniowej jest mocno połączony z ręką, dlatego ręka przy obracaniu się kości promieniowej również się obraca. Kość promieniowa jest jak gdyby trzonem ręki. Jeśli dłoń' ręki, wyciągniętej przed siebie, jest obrócona do góry lub dłoń ręki opuszczonej zwrócona ku przodowi, to takie położenie nazywamy wywrotnym (supinatio). W tym położeniu obie kości przedramienia leżą równolegle jedna obok drugiej. Jeśli dłoń ręki, wyciągniętej przed siebie, obrócić ku dołowi lub dłoń ręki opuszczonej skierować ku tyłowi, to w takim położeniu, zwanym nawrotnym (pronatio), kość promieniowa leży skośnie na kości łokciowej. W położeniu wywrotnym (supinatio) kość promieniowa znajduje się po stronie palca dużego, a kość łokciowa - po stronie palca małego. Położenie wywrotne (supinatio) i nawrotne (pronatio) kości przedramienia i ręki przedstawia. Widzieliśmy już poprzednio, że kość łokciowa jest mocno połączona z kością ramienną i rozszerzona u góry, gdyż głównie bierze udział w ruchach stawu łokciowego, w zgięciu ku przodowi i wyprostowaniu przedramienia. Kość promieniowa (jako trzonek ręki), odwrotnie, jest szczupła u góry i rozszerzona u dołu, ze względu na jej największy udział w obracaniu się ręki. Staw łokciowy otacza bardzo mocna torebka, dlatego w tym stawie częściej obserwuje się złamanie końców stawowych kości, niż ich zwichnięcia.

Staw promieniowo-nadgarstkowy, utworzony, z kości promieniowej i pierwszego szeregu kości nadgarstka, jest stawem jajowatym i dlatego możliwe są w nim ruchy dokoła dwóch osi: zgięcie ręki ku przodowi i grzbietowi, odwiedzenie jej ku stronie łokciowej i promieniowej oraz obracanie w koło.

Wszystkie kości nadgarstka i śródręcza (z wyjątkiem pierwszej kości śródręcza) łączą się między sobą stawami mało ruchomymi, dzięki czemu ruchy ręki stają się giętkie. O roli półkulistych główek stawowych kości śródręcza i roli palca dużego była mowa wyżej.